*Q

Quapaw (Quapa), Quechan, Quechua, Quilcene, Quileute, Quinault

*R

Raramuri (Ralamuli), Red Indians, Restigouche, Rumsen, Runasimi

*S

Saanich, Sac, Sahaptin, Salhulhtxw, Salinan, Salish, Samish, Sandia, Sanish (Sahnish), San Felipe, San Ildefonso, San Juan, Sanpoil, Santa Ana, Santa Clara, Santiam, Santo Domingo, Saponi (Saponey), Sarcee (Sarsi, Sarsee), Sastean (Sasta), Satsop, Savannah, Sauk, Saulteaux, Sechelt, Secwepemc (Secwepmec, Secwepmectsin, Secwepemctsin), Sekani, Selkirk, Seminoles, Seneca, Seri, Serrano, Seshelt, Severn Ojibwe, Sextapay, Shanel, Shashishalhem, Shasta (Shastika, Shastan), Shawnee (Shawano), Shinnecock, Shoshone (Shoshoni), Shuar, Shuswap, Sierra Chontal, Siksika (Siksikawa), Similkameen, Sinkiuse (Sincayuse), Sinkyone, Sioux (Siular), Siuslaw, Skagit, Skicin, S'Klallam, Skokomish, Skraeling, Skwamish, Slavey (Slave, Slavi), Sliammon (Sliamon), Sm'algyax, Snichim, Snohomish, Songish, Sooke, Souriquois (Sourquois), Southeastern Pomo, Southern Paiute, Spokane (Spokan), Squamish, Sqwxwu7mish (Sqwxwu7mesh), Stadaconan, St'at'imcets (St'at'imc, St'at'imx, Stl'atl'imc, Stl'atl'imx, Stlatlimc), Stl'pulimuhkl (Stlpulmsh, Slpulmsh), Stockbridge, Sto:lo, Stoney, Straits Salish, Suquamish, Sulateluk, Susquehannock, Suwal, Swampy Cree, Swinomish

*T

Tabasco Chontal, Tachi (Tache), Tahltan, Tagish, Tahcully, Taino, Takelma (Takilma), Takla, Taltushtuntede (Taltushtuntude), Tamyen, Tanacross, Tanaina, Tanana, Tano, Taos, Tarahumara, Tataviam, Tauira (Tawira), Teguima (Teguime), Tehachapi, Ten'a, Tenino, Tepehuan (Tepehuano, Tepecano), Tequistlateco (Tequistlatec), Tesuque, Tetawken, Tete-de-Boule (Tetes-de-Boules), Tewa, Thompson, Tigua, Tillamook, Timbisha (Timbasha), Timucua, Tinde, Tinneh, Tiwa, Tjekan, Tlahuica (Tlahura), Tlatskanie (Tlatskanai), Tlatsop, Tlicho (Tlicho Dinne, Thlingchadine), Tlingit (Tlinkit), Tohono O'odham, Tolowa, Tongva (Tongvan), Tonkawa, Towa, Tsalagi (Tsa-la-gi), Tsattine (Tsa Tinne, Tza Tinne), Tsekani (Tse'khene, Tsek'ehne), Tsetsehestahese, Tsetsaut (Ts'ets'aut), Tsilhqot'in (Tzilkotin), Tsimshian (Tsimpshian), Tsinuk, Tsinuk Wawa, Tsitsistas, Tsooke, Tsoyaha, Tsuu T'ina (Tsuut'ina), Tualatin, Tubar (Tubare), Tubatulabal, Tukudh (Takudh), Tulalip, Tümpisa (Tumpisa, Tümbisha, Tumbisha), Tunica, Tupi, Tuscarora, Tutchone, Tutelo, Tututni, Tuwa'duxqucid, Tuwa'duqutsid, Twana, Twatwa (Twightwee)
Kaynak: Wardomhttp://www.wardom.org/showthread.php?t=139415

*U

Uchi (Uche, Uchean, Uchee), Ukiah (Ukian, Uki, Ukia), Ukomnom, Umatilla, Unami, Upper Chehalis, Upper Chinook, Upper Cowlitz, Upper Kuskokwim, Upper Tanana, Upper Umpqua, Ute

*V

Vaniuki (Vaniuqui), Varijio (Varihio, Varijío), Ventureño, Virginian Algonkin

*W

Wabanaki, Wailaki (Wailakki), Wailatpu (Waylatpu), Walapai, Walla Walla, Waluulapam, Wampanoag, Wanapam, Wanki (Wangki), Wappinger, Wappo, Warijio (Warihio, Warijío), Warm Springs, Wasco-Wishram, Washo (Washoe), Watiru, Wazhazhe, Wea, Wenatchi (Wenatchee, Wenachee, Wenachi), Wendat, Weott, Western Pomo, Whilkut, White Clay People, Wichita (Witchita), Wikchamni, Wilewakiute, Willapa (Willopah), Winnebago, Wintu (Wintun), Wishram, Witsuwit'en (Witsuwiten, Wits'uwit'en, Wets'uwet'en, Wetsuweten), Wiyot (Wi'yot, Wishosk), Wobanaki, Wolastoqewi (Wolastoqiyik), Wyandot (Wyandotte), Wynoochie

*Y

Yakama, Yakima, Yaquina (Yakwina, Yakona, Yakonan, Yakon), Yavapai, Yawelmani, Yaqui, Yinka Dene, Yneseño (Ynezeño), Yocot'an, Yokaya (Yokaia, Yakaya), Yokuts (Yokut, Yokutsan), Yoncalla (Yonkalla), Yowlumni, Ysleño, Ysleta del Sur, Yucatec Maya (Yucateco, Yucatan), Yuchi (Yuchee) Yuhaviatam, Yukaliwa, Yuki (Yukian), Yuma, Yurok (Yu'rok)

*Z

Zapotec (Zapoteco), Zia, Zimshian, Zoque, Zuni

Kızılderililer hakkında bilgiler

Buzul Çağı 'nın en şiddetli döneminde, M.Ö. 34000 - M.Ö. 30000 yıllarında, dünyadaki suyun önemli bir bölümü büyük kıtasal buz katmanları halindeydi. Bunun sonucunda, Bering Denizi bugünkü düzeyinden yüzlerce metre daha aşağıdaydı ve Asya ile Kuzey Amerika arasında, adına Beringia denilen, bir kara köprüsü oluştu. Beringia’nın en geniş döneminde 1.500 kilometre kadar olduğu sanılıyor. Nemli ve ağaçsız bir tundra olan bölge, otlar ve diğer bitkilerle kaplıydı ve bu da ilk insanların yaşamak için avladıkları büyük hayvanları çekiyordu.

Kuzey Amerika'ya ilk erişen insanlar, yeni bir kıtaya ayak bastıklarını muhtemelen tahmin bile edemezlerdi. Atalarının binlerce yıldır yaptığı gibi Sibirya kıyılarında av peşinde koşmaya devam etmişlerdir.

M.S. ilk yüzyıllarda, bugünkü Arizona'da Finiks kentinin bulunduğu yöreye yakın yerleşim birimlerinde, top oynamak için alanların ve Meksika'da bulunanlara benzeyen piramit biçimli kümbetlerin yanı sıra kanal ve sulama sistemleri kuran Hohokumlar yaşıyordu.

 

İlk yerleşimciler Seminoller, Çerokiler ve Mişuki kabileleri ile karşılaştılar. İspanyol kaşifler ise Kaliforniya 'da Şoşon, Payitu, Kahula, Mevuk ve diğer bazı kabilelerle karşılaşmışlardır. 19. yüzyılda, Avrupalı kaşifler batıya doğru göç ederken Kızılderili kabileleri kendi topraklarından sürmüşlerdir. Bu dönem batıda Apaçi, Siyu ve Komançi ve diğer kabilelerle yapılan utanç verici savaşlar dönemidir. Bu savaşlardan geriye kalan çok az sayıda yerli ise, Rezervasyonlar (kızılderililer için ayrılmış araziler) olarak bilinen küçük bir alanda yaşamaya mecbur edilmişlerdir.Yani bu halkın büyük bir kısmı soykırım a uğradı.

Bugün ABD de hükümeti tarafından resmen tanınan 554 Kızılderili kabilesi vardır.

Kızılderililer 1952 yılına kadar Rezervasyon denilen toplama kamplarında yaşamaya zorlanmışlardır. Kizilderililerin halen önemli miktardaki kısmı bu bölgelerde yaşamaktadır.

1626 yılında Hollandalıların satın aldığı New York'ta günümüzde 85.000'den fazla Kızılderili yaşamaktadır.

2007 yılının Aralık ayında, en önemli Kızılderili kabilelerinden biri olan Lakota Siyuları ABD vatandaşlığından çekildiklerini ve kendi devletlerini kuracaklarını ilan etmişlerdir. Toprakları beş ayrı ABD eyaletinin sınırları içerisinde olan Lakotalar'ın bu girişiminin sonuçları henüz kesinleşmemekle birlikte, Kızılderililerin büyük soykırımdan bu yana ilk bağımsızlık girişimleri olarak tarihe geçmiştir.

Toplama kampları

Amerika'da ilk kızılderili yerleşim bölgeleri, 1840'lı yıllarda oluşturuldu. O yıllarda, Avrupa

kökenli Amerikalılar, ülkenin batı bölgelerine yerleşmek için kızılderili kabilelerini de önlerine katarak ilerliyordu. Kızılderililer, doğup büyüdükleri toprakları terk etmek ve “rezervasyon” adı verilen, anavatanlarından çok daha küçük bölgelere yerleşmek zorunda bırakıldı.

Günümüz ABD 'sinde Kızılderililerin yaklaşık % 85'i rezervasyonların dışında yaşamaktadır^[ ve her büyük kentin kendi Kızılderili toplumları vardır. Amerika’da 300’den fazla kızılderili yerleşim bölgesi bulunmaktadır.

Ekonomi

ABD'de ekonomik olarak 3 büyük kabile bulunmaktadır: Mississippi Choctawlar (5 bin kişi. kumarhane, hoparlör işleri yapıyor) Oklahoma Choctawlar (35 bin kişi. Kumarhane, benzin istasyonu ve oteller zincirleri var) ve Oklahoma Chickasawlar (200 bin kişi).

Amerikan Bayanlar Ulusal Basketbol Birliği'nde (WNBA) tek bağımsız takım, sahibi bir Kızılderili kabilesi olan Connecticut San. Connecticut eyaletinin Mohegan Kabilesi 2003 te Orlando Miracle kulübünü satın aldı ve Connectict a taşınan takım artık maçlarını Mohegan Sun adlı devasa kumarhane ve eğlence kompleksindeki salonda oynamaya başladı. O zamana kadar her WNBA profesyonel takımı bir NBA kulübüne aitti.

Rezervasyon bölgeleri dışındaki ilk yatılı okulda 1879'dan 1918'e kadar okuyan yaklaşık 10.000 Kızılderili çocuk; medenileştirilme hedefi ile kendi yerli dillerini konuşan ve kültürlerinin diğer yönlerini korumaya çalışan öğrencilerin cezalandırmaya dayandığı bir ortamda yetiştirilmişlerdir.

Kanadalı araştırmacı Ethel G. Stewart, 250 bin nüfuslu Navaho kabilesinin Orta Asya Türkleri'nin konuştuğu Atabaşkan dilini konuştuğunu gösterdi.

Avrupalı kaşifler Amerika'ya geldiğinde, Amerika'da yüzlerce farklı kabile bulunmaktaydı. Bu kabilelerden bir çoğu ortak bir dili ve kültürü paylaşıyorlardı. Önce İspanyol asıllı denizciler İspanyol Kraliçesi adına bu topraklara ayak basmış daha sonra başta İngiltere olmak üzere diğer Avrupa sömürgeci devletleri de aynı rotayı izleyerek Amerika'ya askerlerini, kaşiflerini göndermişlerdir. Avrupalı beyaz adamın şiddet düşkünlüğünden haberdar olmayan yerliler onları sevinçle karşılamış, ellerindeki altın vs. gibi şeyleri onlarla paylaşmak istemişler ancak sömürge güçlerinin baskısı hatta katliamı altında soykırıma uğramışlardır.

13 Haziran 2008'de Kanada Başbakanı Stephen Harper, Kanada Parlamentosunda düzenlenen bir törende Kızılderililerden resmen özür dilemiştir. ^[1]

Önsöz
			Dunyada bir cok insan Kizilderili olarak taninir. Bazi Kizilderililer Guney Amerikda, baziler Kuzey Amerikada ve Baziler Sibiryada. Tatarce konusan Dogu Sibiryali yerli Turk Kizilderililer Turk Cumhuriyyet'taki Turkce kulanan sive en yakin Turkce sive olanlerdir. Kizilderililer ve Turklerin birlesme bir cok nokta var ve bu noktalardan birisi irk. TIP DAiRE gore Kizilderililer dort irk oldugunu inaniyorlar: siyah, beyaz, sari ve kizil. Turkler ve kendilere kizil irk olarak sayiyorlar.
			Toprakların isimleri
			Kuzey Amerikadaki Kizilderililer kendi kitasina Kaplumbaga Ada soyluyorlar. Guney Amerikadaki Kizilderililer kendi kitasina Abya Yala soyluyorlar. Abya Yala canli yer demektir, Kuna Kizilderili dilde.
			Kaplumbağa Ada
			Kaplumbaga Ada bir cok bolgeden olusuyor. Her bolgedeki iklim farklidir ve ona gore Kizilderili kulturler'da farklidir. Bolgeleri bu: Arktik, Yarı Arktik, Kuzey-Dogu, Guney Dogu Ormanlik,Düzlükleri, Ova, Havza, Guney-Bati, Kuzey-Bati Sahil, Guney-Bati Sahil Kanada'da 609 kayit edilmis Kizilderili topluluk var. ABD'da 500 kayt edilmis Kizilderili topluk var.
			Harita interaktif'tir
			Halk
			Her bolgedeki halk ayni bolgesinin kultur sahibidir fakat milletler olarak farklidir. Her milletin farkli dili var ve farkli simgesi var. Zamanimizda her Kizilderili toplulugun bayrak ve simgesi var fakat onlardan daha onemli kartal sopalardir. Kartal sopasi bir sopadir ve ustunde kartal tuyuler dizmis olarak duruyorlar. Her Kizilderili toplulugun kartal sopasi var ve kartal sopasi tasiyan ve koruyan bir kisi oluyor.
			Şamanizm
			Bir cok Kizilderili isgalci gucler ve katliam dolaydan kiliseye goturuldu, fakat bir cok samanist kaldilar. Samanist olan Kizilderililer seremoniler sahiplerdir. Her kesin degisik seremoni var. En meshur olan yazin en uzun gundaki seremoni.	TIP DAiRE
			Tum Kizilderililer ittifak ettiler Tıp daire hakkında. Tıp daire onlarin esas konusudur. Tıp dairesi gore umumi Kizilderili bayrak var.	Umumi Kizilderili Bayrak
			Şamanizm Şaman diye kisiler tarafından "deneyim" olarak ifade edilir. Bazi anlamina gore Şamanizm ruh dunya ve insanlar arada Şaman kisiler vasitasiyle baglanti kurabilen bir inanctir. Cogu Kizilderililerda Şaman diye kisilere Tıp kişiler soylenir ve tip'da bilincli olarak gorunuyorlar, ruhlerla baglanti kuran kişiler olarak degil. Kizilderililer kendi dine Kizil Yol soyluyorlar. Cogu Kizilderili Şamanist kisiler Şaman diye kisiler vasitasiyle ruh dunya'le baglanti kurmaya beklemiyorlar. Bir Tangi'ya inandigi icin ve baba-oglu-ruh uc tangri inanmadi icin ve kiliseye giden kisiler olmadi icin kendilere Kizil Yol dine mensup kisiler soyluyorlar. Devlet idarelerde yemin ettigi zaman kiliseye gitmeyen kisiler oldugu icin, incil tutmak yerine kartal tuyu tutyorlar. Batı ve Orta Sibiryali yerli milletler Şaman kisilere Kam soyluyorlar. Turk milletlerda Şamanizm Kamclık olarak tanınır.
			Siyasi Durum
			ABD ve Kanada kuruldu Kizilderili toprakler uzere. Toprak kulanmasi icin sumurgeciler anlasmalar yaptilar. Sonra Kizilderililer icin ozel bolgeler kurdular. Bu bolgeler rezervasyon ad verdiler ve Kizilderililer cok kotu davrandilar. Hitlerin toplu kamplar gibi bir sekilde. Yiller 1960lerda durum duzelmeye basladi. Yiller 1980lerda Kizilderililer daha cok haklari aldilar. Yiller 2000 geldiler ve zulum hala devam ediyor. Son anlasma yerliler ve sumurgeciler arada 1992'da oldu ve son azat yerli toprak kayboldu. ABD federal devlet 500 degisik Kizilderili topluluk tanidi ve 500 rezervasyon kabul etti. Bazi Kizilderili topluluklar hala kabul etmediler. Onlardan birisi PeeDee Kizilderililerdir Guney Karolina'da. Musluman kardesimiz Hasan orali Kizilderilidir (bu bağlantı'da http://turtleisland.muslims.tripod.com ). Bir cok Kizilderili rezervasyon yerleri onlarin ayri devlet olarak sayilir. Fakar ABD ve Kanada ve Meksika devletleri onlarin isine karisiyorlar. Cok zulum yapiyorlar hatta cocuklar abaveyndan bahaneler bularak gasp ediyorlar ve Kizilderili olmayan uvey kisilere veriyorlar. Bering Boğaz Teorisi Oyun ABD ve Kanada ve Meksika devlet iddia ediyor ki Kizilderililer Asyadan geldiler 13 bin sene once Bering Bogaz dan ve Asiyali oldugunu icin haklari yok. Ayni zamanda kendi ABD medyada 40 bin sene eski insan ayak izler Meksikada bulunudugu anlatiyor ve Bering Bogaz teorisi yanlis belli oluyor. Kizilderililer kendi toprakta bulundu Turklerin kendi toprakta bulundugu gibi, insanlarin meydana geldigi zamanlerda, 13 bin sene once Bering Bogaz gecerek degil.
			iktisadi Durum
			En fakir kisiler ABD ve Kanada ve Meksikada Kizilderililerdir.
			Sağlik Durum
			Kizilderili milletleri dogadaki yemeklere alisiklerdir ve onlarin doga yok ederek ve onlara yapilmis yemekler vererek bir cok saglik sorunlar yaptirdilar ABD ve Kanada devletleri. Diabetik hastalik, obesite ve goz ve ic organ hastalik bu dolaydan bulunuyor.
			Abya Yala
			Abya Yala (Guney Amerika)'da Kizilderililere devletler daha yeni topraklar geri vermeye basladilar. Bir Kizilderili ait devletta var, o Bolivia'dir.
			Sibirya
			Rus ve Cin devletler yerli halk tanimiyorlar. Rus federasyon 1993'ta yerli milletleri etnik grupler olarak kayt etmeye kabul etti. Baska bir sey degil.
			Sibiryali Kızılderililer
			Sibiryada inuitler var. inuitler haric Cukotya'da Chukchi milletta Athapaskan DNA bulunuyor ve Kizilderili olarak taninir. Dunya yerlilerin topluluklerda Chukchiler gibi baska Sibiryali yerli milletler Kizilderili olarak kabul edilenlerda var. Saman Akkanat Sibirga millet'tan Kizilderili olarak taninir. www.sibirga.com	Saman Akkanat Sibirga Millet'tan
			Yerli Çözüm
			ABD ve Kanada ve Kizilderililerin hakklerein cigneyen tum milletler Kiziderililer hakkinda bir tasaru getiriyorlar. Butun bu seyler iyi bir sonuc getirmiyorlar. Butun by tasarular Kizilderili milletlere sorun cikartiyorlar ve onlarin hakklari daga cok ciginiyorlar. Kizilderililerin kendi duzeni var ve kendi sorunlar nasil cozecekler kendi duzene gore biliyorlar. Kizilderililerin duzen onbinlerce eski bir duzendir ve onlara en uygundur. Kendi onbinlerce sene eski tecrubeli bir duzen, onlara en uygundur. Hatta Benjamin Frankiln ABD anayasa yazarken Mohawk mostasarlari vardi ve Hodnasoneelerin yasasina gore ABD anayasa yazdi. Parlamantodaki meclilerin ve kabilelerin meclislerin farki yok oldugubu cok acik gorunuyor. Anishinabek ve Hodnasonee milletler gibi Kizilderili miletlerin klanlar var. Bir topluluk icinde 7 kland vardi ve her kes bir klan icindeydi. Anishinabek dilinde klan dodem demek; Avrupalilerin totem kelime odan geldi. Her klan, dodem, totem, bir topluluk icinde bir is yapiyordu. Yedi klanlar (dodemler) budur: leylek, dalgic kus, ayi, geyik, kartal, gelincik, ve balik. Leylek ve dalgic kus klanlardan sefler seciliyor. Eger millet leylek klan kisilerdan yorulduy ise dalgic kus klandan kisi sef icin sectilar ve eger dalgic kus klan kisilerdan yoruldu ise tekrar leylek kisilerdan secebilirdiler sefi. Ayi klan kisiler koylerin disinda duruyordular ve millete koruyordular ve dogadan ilac getiriyordular. Geyik klan kisiler milletler arada baris yapiyordular. Kartal klan kisiler din adamlermis. Gelincik kisiler isciler ve askermis. Kaplumbaga klan Balik klanin basiydi ve balik klan kisiler ogretmenlermis. Klan duzen zamanimizdaki az Kizilderililer uyguliyorlar. Kendi dodeme gore isi yapiyorlar ve kendi topluluk icinde o meslek kulaniyorlar. Kaplumbaga klan kisiler, ogretmenler ve profesorler oluyorlar. Ayi klandaki kisiler doktor oluyorlar. Gelincik klan kisiler is adamler oluyorlar. Ve boylece tum klanlerda ve millet zamanimizda cok rahat bir duzen sagliyabilirler.
			Sanat ve Kültür
			Kizilderili kultur cok zengindir. Bir kisinin Ormanlik Kultur ve Kuzey-Bati Sahil kulturerdan bazi seyler ogrenirsa, tum Kizilderili kulturler hakkinda temel bir bilgi alamis olabilir.
			Ormanlik kültür ve Duzlukleri kultur arada cok buyuk fark yok. Duzlukleri kulturde daha cok hayvan deri kulanilir ve ormanlik kulturde daha cok agac kulanilir. Yarı Arktik kultur ve Ormanlik kultur arada pek fark yok. Yarı Arktik kulturde daha cok hus agac kabuk kulanilir ve Ormanlik kulturde her turlu agac ve bitki kulanilir cunku ormanlikta daha cok cesit bitki var.
			Kuzey-Batı Sahil kültür direkler icin meshurdur ve kendi tertip cizgi yapmak sahibidir.
			Sonuç
			Kizilderili milletlerin kendi eski ve degerli kultur ve duzeni var. Bu duzen onbinlerce senede kulandilar ve o duzene göre iyi hayatlar yasiyordular. Hatta ABD anayasa o duzene gore yazildi. Kizilderililerin kendi kultur ve duzen uygulanmakta karisi gelmek yanlistir. Kizilderililerdan kultur ogrenerektan faydalaniyabiliriz cunku onbinlerce eski ve tecrubeli bilgiler sahibidir.
			Ayrıca Bakınız
			Kızılderili Şamanizm hakkında mektup Şamanizm ve Kızılderililiği Kizılderili - inuit -Türk Kıyafet Benzerlikleri Kıyafet Benzerlikleri Şamanizm ve eski hikayelere hakkında mektup Eski Hikayelere Anlama Ormanlık Bölgeden Kızılderili sanatı hakkında mektup Ormanlik Yerli Sanat Kızılderili ve Yerli Türk kultürler hakkında video dizisi Yerli ve Turk Yolu - Sezon 1 Kızılderili ve Yerli Türk kultürler hakkında video dizisi Yerli ve Turk Yolu - Sezon 2 Kızılderili ve Yerli Türk kultürler hakkında video dizisi Yerli ve Turk Yolu - Sezon 3 Kızılderili ve Yerli Türk kultürler hakkında video dizisi Yerli ve Turk Yolu - Sezon 4 Kızılderili ve Yerli Türk kultürler hakkında video dizisi Yerli ve Turk Yolu Tüm Bölümler
			Dış Bağlantılar
			Kızılderili ve Türk Sanat www.miigi.com Yerli Sibiryali Sanat www.sibirga.com Kızılderili ve Yerli Türk Başliklar hakkında Kızılderili Başliklar Türk ve Kızılderili Toplantisi 2008'da Türk Boylari 11. Kültür Şöleni Kızılderili Milletler ve Toplulukları Milletler ve Topluluklar

alıntı